Sağlıklı bir yaşam için hangi bitki çaylarını tüketmelisiniz?

Sağlıklı bir yaşam için hangi bitki çaylarını tüketmelisiniz?

Bitki çayları yüzyıllardır var. Ancak ismine rağmen bitki çayları gerçek çaylar değildir. Yeşil çay, siyah çay ve oolong çayı da dahil olmak üzere gerçek çaylar, Camellia sinensis bitkisinin yapraklarından demlenir. Öte yandan bitki çayları kuru meyve, çiçek, baharat veya bitkilerden yapılır.

Bu, bitki çaylarının çok çeşitli tat ve aromalarda bulunabileceği ve şekerli içeceklere veya suya cazip bir alternatif oluşturabileceği anlamına gelir. Bazı bitki çaylarının lezzetli olmasının yanı sıra sağlığa faydalı özellikleri de vardır. Aslında bitki çayları yüzlerce yıldır çeşitli rahatsızlıklarda doğal olarak kullanılmaktadır.

Son yıllarda, Modern bilimin gelişmesiyle bitkisel çayların bazı geleneksel kullanımlarının daha çok araştırılması ile bunları destekleyen bilimsel kanıtların bulunması ile bitkisel çaylara olan ilgi dahada artmaya başladı.

Sizler için kullanımda fayda sağlayacak 10 bitki çayı çeşitlerini hazırladık; 

1.Papatya Çayı

Papatya çayı en çok sakinleştirici etkileri ile bilinir ve sıklıkla uykuya yardımcı olarak kullanılır. İki çalışma, papatya çayının veya özütünün insanlarda uyku sorunları üzerindeki etkilerini inceledi. Uyku sorunları yaşayan 80 doğum sonrası kadın üzerinde yapılan bir çalışmada, iki hafta boyunca papatya çayı içmek, uyku kalitesinin iyileşmesine ve daha az depresyon belirtilerinin azaltılmasına katkı sağladığı tespit edildi (1).

Uykusuzluk çeken 34 hastada yapılan bir başka çalışmada, günde iki kez papatya özü aldıktan sonra gece uyanma, uykuya dalma süresi ve gündüz işleyişinde iyi derecede iyileşmeler bulundu (2).

Dahası, papatya sadece bir uyku yardımı olarak faydalı olmayabilir. Ayrıca antibakteriyel, antienflamatuar ve karaciğer koruyucu etkilere sahip olduğuna inanılmaktadır (3). Fareler ve ratlar üzerinde yapılan araştırmalar, papatyanın ishal ve mide ülseri ile yardımcı olabileceğine dair ön kanıtlar bulmuştur(3,4)

Bir çalışma ayrıca papatya çayının adet öncesi sendrom semptomlarını azalttığını, tip 2 diyabetli kişilerde yapılan bir başka çalışmada ise kan şekeri, insülin ve kan lipid düzeylerinde iyileşmeler görüldü(5,6)

Bu etkileri doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulurken, ön kanıtlar papatya çayının sunabileceğini düşündürmektedir.

ÖZET: Papatya sakinleştirici özellikleriyle bilinir ve ön kanıtlar bunu desteklemektedir. Ayrıca adet öncesi semptomların ve yüksek kan lipid, kan şekeri ve insülin seviyelerinin hafifletilmesine yardımcı olabilir.

2.   Nane Çayı

Nane çayı dünyada en çok kullanılan bitki çaylarından biridir (7)

En popüler olarak sindirim sistemi sağlığını desteklemek için kullanılsa da antioksidan, anti kanser, anti bakteriyel ve antiviral özelliklere de sahiptir (7)

Bu etkilerin çoğu insanlarda araştırılmamıştır, bu nedenle sağlığa yararları olup olmadığını bilmek mümkün değildir. Bununla birlikte, birkaç çalışma, nanenin sindirim sistemi üzerindeki yararlı etkilerini doğrulamıştır.

Çeşitli araştırmalar, genellikle diğer bitkileri de içeren nane yağı preparatlarının hazımsızlık, mide bulantısı ve mide ağrısını hafifletmeye yardımcı olabileceğini göstermiştir(8-11).  Kanıtlar ayrıca nane yağının bağırsaklarda, yemek borusunda ve kolondaki spazmları gevşetmede etkili olduğunu göstermektedir.(12-16) Bu nedenle, kramp, mide bulantısı veya hazımsızlıktan kaynaklanan sindirim rahatsızlığı yaşadığınızda, nane çayı denemek için harika bir doğal çözümdür.

ÖZET: Nane çayı geleneksel olarak sindirim sistemi rahatsızlığını gidermek için kullanılır. Araştırmalar, nane yağının mide bulantısını, krampları, spazmları ve mide ağrısını hafifletmeye yardımcı olabileceğini bulmuştur.

3.   Zencefil Çayı

Zencefil çayı, sağlıklı, hastalıklarla savaşan antioksidanlar içeren baharatlı ve lezzetli bir içecektir(17).

Ayrıca iltihapla savaşmaya yardımcı olur ve bağışıklık sistemini uyarır, ancak en çok mide bulantısının giderilmesinde faydalı olduğuna dair kaynaklar mevcuttur(18).

 Araştırmalar sürekli olarak zencefilin özellikle hamileliğin erken döneminde mide bulantısını gidermede etkili olduğunu, ancak kanser tedavileri ve taşıt tutmasının neden olduğu mide bulantısını da giderebileceğini gösteriyor (19,20) Kanıtlar ayrıca zencefilin mide ülserlerini önlemeye ve hazımsızlık veya kabızlığı gidermeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir (20).

Zencefil ayrıca dismenore veya adet ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bir dizi çalışma, zencefil ekstraklarının  menstrüasyonla ilişkili ağrıyı azalttığını bulmuştur(21,22)

Aslında, iki çalışma zencefilin ibuprofen gibi steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) kadar etkili olduğunu bulmuştur. (23,24) Son olarak, bazı araştırmalar, kanıtlar tutarlı olmasa da zencefilin diyabetli insanlar için sağlık yararları sunabileceğini öne sürüyor. Bu çalışmalar zencefil takviyelerinin kan şekeri kontrolüne ve kan lipid seviyelerine yardımcı olduğunu bulmuştur.(25-27)

ÖZET: Zencefil çayı en iyi mide bulantısı için bir çare olarak bilinir ve araştırmalar defalarca bu kullanım için etkili olduğunu bulmuştur. Bununla birlikte, birkaç çalışma, zencefilin adet ağrısını hafifletmeye yardımcı olabileceğini ve diyabetli insanlar için faydalar sağlayabileceğini bulmuştur.

4.   Hibiskus Çayı

Hibiskus çayı, hibiscus sabdariffa L. bitkisinin rengarenk çiçeklerinden yapılır. Pembe-kırmızı bir renge ve ferahlatıcı, ekşi bir tada sahiptir. Sıcak veya buzlu olarak içilebilir.

Cesur rengine ve eşsiz lezzetine ek olarak, hibiskus çayı sağlıklı özellikler sunar.Örneğin, Hibiskus çayı antiviral özelliklere sahiptir ve test tüpü çalışmaları, hibiskus ekstresinin kuş gribi suşlarına karşı oldukça etkili olduğunu göstermiştir. (28) .Bir dizi çalışma, hibiskus çayının yüksek kan lipid seviyeleri üzerindeki etkilerini araştırmıştır. Birkaç çalışma, etkili olduğunu bulmuştur (29).Bununla birlikte, hibiskus çayının yüksek tansiyon üzerinde olumlu etkisi olduğu gösterilmiştir.

Aslında, birçok çalışma, Hibiskus çayının yüksek tansiyonu düşürdüğünü bulmuştur (30,31)Dahası, başka bir çalışma, altı hafta boyunca Hibiskus çayı özü almanın erkek futbolcularda oksidatif stresi önemli ölçüde azalttığını buldu (32).

Diüretik bir ilaç olan hidroklorotiyazid kullanıyorsanız, ikisi birbiriyle etkileşime girebileceğinden, Hibiskus çayı içmekten kaçının. Hibiskus çayı aspirinin etkilerini de kısaltabilir, bu nedenle 3-4 saat arayla almak en iyisidir (30).

ÖZET: Hibiskus çayı, yüksek tansiyonu düşürmeye ve oksidatif stresle savaşmaya yardımcı olabilir. Ancak belirli bir idrar söktürücü ilaçla veya aspirinle birlikte alınmamalıdır.

5.   Ekinezya Çayı

Ekinezya çayı, soğuk algınlığını önlediği ve kısalttığı söylenen son derece popüler bir bitkidir.

Kanıtlar, ekinezya'nın vücudun virüsler veya enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olabilecek bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabileceğini göstermiştir (33).Birçok çalışma, ekinezya'nın soğuk algınlığının süresini kısaltabildiğini, semptomlarının şiddetini azalttığını ve hatta onu önleyebildiğini bulmuştur(33). En azından, bu sıcak bitkisel içecek, soğuk algınlığı hissederseniz boğaz ağrınızı yatıştırmaya veya tıkalı burnunuzu temizlemeye yardımcı olabilir (34).

ÖZET: Ekinezya çayı yaygın olarak soğuk algınlığını önlemek veya süresini kısaltmak için kullanılır. Birkaç çalışma bu kullanım için etkili olduğunu bulmuş olsa da, konuyla ilgili kanıtlar çelişkilidir.

6.    Roybos Çayı 

Roybos Çayı Güney Afrika'dan gelen bir bitki çayıdır. Rooibos veya kırmızı çalı bitkisinin yapraklarından yapılır.

Güney Afrikalılar bunu tarihsel olarak tıbbi amaçlar için kullanmışlardır, ancak konuyla ilgili çok az bilimsel araştırma vardır. Bununla birlikte, birkaç hayvan ve insan çalışması yapılmıştır. Şimdiye kadar, çalışmalar alerjiler ve böbrek taşları için etkili olduğunu gösterememiştir.

Bununla birlikte, bir çalışma, rooibos çayının kemik sağlığına  fayda sağlayabileceğini göstermiştir. Bir test tüpü çalışması, yeşil ve siyah çay ile birlikte rooibos çayının kemik büyümesi ve yoğunluğu ile ilgili hücreleri uyarabileceğini düşündürmektedir.(37).

 Aynı çalışma, çayların iltihaplanma ve hücre toksisitesi belirteçlerini de azalttığını buldu. Araştırmacılar, çay içmenin daha yüksek kemik yoğunluğu ile ilişkili olmasının nedeninin bu olabileceğini öne sürdüler.

Ayrıca, ön kanıtlar, rooibos çayının kalp hastalığını önlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Bir çalışma, rooibos çayının, yaygın bir tansiyon ilacının yaptığına benzer şekilde, kan damarlarının daralmasına neden olan bir enzimi inhibe ettiğini buldu (38) Ayrıca, başka bir araştırma, altı hafta boyunca günde altı fincan rooibos çayı içmenin kandaki "kötü" LDL kolesterol ve yağ seviyelerini düşürürken "iyi" HDL kolesterolü yükselttiğini buldu (39).

Bu etkileri doğrulamak ve başka faydaları keşfetmek için çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Ancak, ön kanıtlar umut vaat ediyor.

ÖZET: Rooibos çayı, bilim adamları tarafından yeni yeni araştırılmaya başlandı. Ön kanıtlar, rooibos çayının kemik sağlığını iyileştirmeye ve kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir, ancak daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

7.   Adaçayı Çayı

Adaçayı, tıbbi özellikleri ile iyi bilinir ve bilimsel araştırmalar, özellikle beyin sağlığı için sağlık yararlarının birçoğunu desteklemeye başlamıştır.

Bir dizi tüp, hayvan ve insan çalışması, adaçayının bilişsel işlev için faydalı olduğunu ve Alzheimer hastalığında yer alan plakların etkilerine karşı potansiyel olarak etkili olduğunu göstermiştir.

Aslında, oral adaçayı damlaları veya adaçayı yağı üzerine yapılan iki çalışma, Alzheimer hastalığı olanların bilişsel işlevinde iyileşmeler buldu, ancak çalışmaların sınırlamaları vardı (40-42).

Ayrıca, adaçayı sağlıklı yetişkinler için de bilişsel faydalar sağlıyor gibi görünmektedir.

Bir dizi çalışma, sağlıklı yetişkinlerde birkaç farklı adaçayı özünden birini aldıktan sonra ruh hali, zihinsel işlev ve hafızada iyileşmeler buldu.(40-45).  Dahası, küçük bir insan çalışması, adaçayı çayının kan lipid düzeylerini iyileştirdiğini, sıçanlarda yapılan başka bir çalışma ise adaçayı çayının kolon kanseri gelişimine karşı koruduğunu buldu (46,47). Bilişsel sağlık ve potansiyel olarak kalp ve kolon sağlığı için faydalar sunan adaçayı sağlıklı bir seçim gibi görünmektedir. Bu etkiler hakkında daha fazla bilgi edinmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

ÖZET: Birkaç çalışma, adaçayının bilişsel işlevi ve hafızayı geliştirdiğini bulmuştur. Ayrıca kolon ve kalp sağlığına da fayda sağlayabilir.

8.   Limon Melisa Çayı

Limon Melisa çayı hafif, limonlu bir tada sahiptir ve sağlığı geliştirici özelliklere sahip görünmektedir.

Altı hafta boyunca arpa çayı veya melisa çayı içen 28 kişide yapılan küçük bir çalışmada, melisa çayı grubu arterlerin esnekliğini artırdı. Arteriyel sertlik, kalp hastalığı, felç ve zihinsel gerileme için bir risk faktörü olarak kabul edilir(48).

Aynı çalışmada, melisa çayı içenlerde de cilt elastikiyeti arttı ve bu da tipik olarak yaşla birlikte azalma eğilimi gösterdi. 

Radyoloji çalışanlarında yapılan bir başka küçük çalışma, bir ay boyunca günde iki kez melisa çayı içmenin vücudun doğal antioksidan enzimlerini artırdığını ve bu da vücudun hücrelere ve DNA'ya verilen oksidatif hasardan korunmasına yardımcı olduğunu buldu(49).

Sonuç olarak, katılımcılar ayrıca gelişmiş lipid ve DNA hasarı belirteçleri gösterdi.

Ön kanıtlar, limon balsamının yüksek kan lipid düzeylerini iyileştirebileceğini de öne sürdü(50). Ayrıca, bir dizi çalışma limon balsamının ruh halini ve zihinsel performansı iyileştirdiğini göstermiştir.

20 katılımcıyı içeren iki çalışma, farklı dozlarda limon balsamı ekstresinin etkilerini değerlendirdi. Hem sakinlik hem de hafızada iyileşmeler buldular (51,52)

Başka bir küçük çalışma, melisa özünün stresi azaltmaya ve matematik işleme becerilerini geliştirmeye yardımcı olduğunu buldu Son olarak, başka bir küçük çalışma, melisa çayının kalp çarpıntısı ve kaygı sıklığını azalttığını buldu (53,54)

Melisa çayı, bir dizi potansiyel sağlık yararı sunabilir ve herhangi bir bitki çayı koleksiyonuna iyi bir katkı sağlayabilir.

ÖZET: Ön çalışmalar, melisa çayının antioksidan seviyelerini, kalp ve cilt sağlığını iyileştirebileceğini ve hatta kaygıyı gidermeye yardımcı olabileceğini bulmuştur.

9.   Kuşburnu Çayı

Kuşburnu çayı, gül bitkisinin meyvesinden yapılır.

C vitamini ve faydalı bitki bileşikleri bakımından yüksektir. Bu bitki bileşikleri, kuşburnunda bulunan belirli yağlara ek olarak, anti-inflamatuar özelliklerle sonuçlanır (55).

Kuşburnu tozunun romatoid artrit ve osteoartritli kişilerde iltihabı azaltma kabiliyetini inceleyen birkaç çalışma vardır ve bu çalışmaların çoğu, iltihabı ve ağrı da dahil olmak üzere ilgili semptomları azaltmada etkili olduğunu buldu(56-58).

 32 aşırı kilolu insanda yapılan 12 haftalık bir çalışmada kuşburnu özütü almanın vücut kitle indeksi ve karın yağında azalmaya neden olduğu bulundu (59). Kuşburnunun anti-inflamatuar ve antioksidan etkileri de cilt yaşlanmasına karşı savaşmaya yardımcı olabilir. Bir ön çalışma, sekiz hafta boyunca kuşburnu tozu almanın göz çevresindeki kırışıklıkların derinliğini azalttığını ve yüzün nem ve cilt elastikiyetini iyileştirdiğini buldu(60).

Bu özellikler başka sağlık yararları da sağlayabilir, ancak bu etkileri doğrulamak ve yenilerini araştırmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulacaktır.

ÖZET: Kuşburnu çayı, C vitamini ve antioksidanlar açısından yüksektir. Anti-inflamatuar özellikleri, artrit ile ilişkili inflamasyonu ve ağrıyı azaltabilir. Araştırmalar ayrıca kuşburnunun cildin yaşlanmasıyla mücadelede ve mide yağını azaltmada etkili olduğunu bulmuştur.

10.   Çarkıfelek Çayı

Çarkıfelek bitkisinin yaprakları, sapları ve çiçekleri çarkıfelek çayı yapmak için kullanılır. Çarkıfelek çayı geleneksel olarak kaygıyı gidermek ve uykuyu iyileştirmek için kullanılır ve bu kullanımları destekleyen çalışmalar başlamıştır. Örneğin, bir çalışma, bir hafta boyunca çarkıfelek çayı içmenin uyku kalitesi puanlarını önemli ölçüde iyileştirdiğini buldu (61,62) Dahası, iki insan çalışması, çarkıfeleğin kaygıyı azaltmada etkili olduğunu buldu. Aslında, bu çalışmalardan biri, çarkıfelek çiçeğinin kaygı giderici bir ilaç kadar etkili olduğunu buldu (63).

Yine bir başka çalışma, çarkıfelek çiçeğinin, genellikle opioid detoksifikasyon tedavisi için kullanılan klonidine ek olarak alındığında anksiyete, sinirlilik ve ajitasyon gibi opioid yoksunluğunun zihinsel semptomlarını hafifletmeye yardımcı olduğunu buldu (64).Çarkıfelek çayı, kaygıyı gidermek ve sakinliği teşvik etmek söz konusu olduğunda iyi bir seçim gibi görünüyor.

ÖZET: Çalışmalar, çarkıfelek çayının uykuyu iyileştirmeye ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olabileceğini bulmuştur.

Bitki çayları çeşitli lezzetli tatlarda gelir ve doğal olarak şeker ve kalori içermez.

Birçok bitki çayı da sağlığı geliştirici etkiler sunar ve modern bilim, geleneksel kullanımlarından bazılarını doğrulamaya başlamıştır.

İster çay aşığı olun ister yeni başlayın . bu 10 bitki çayını denemekten korkmayın.

DR. ECZ.ABDÜSSAMED AKŞİT

TIBBİ MİKROBİYOLOJİ VE PARAZİTOLOJİ UZMANI

Buradaki Bilgiler Hekim, Eczacı ve Diğer Sağlık Profesyonellerini bilgilendirmek amacıyla bilimsel makaleler referans alınarak hazırlanmıştır. 

Fitoterapi ve Aromaterapi bir uzmanlık alanıdır. Hekiminize ve Eczacınıza danışmadan buradaki bilgilerle hastalık tedavi edilemez! Bitkisel ürünler İlaç değildir. Hastalıkların teşhisi ve tedavisi için kullanılamaz!

İlgili yasa ve reklam yönetmelik kurallarına uyularak endikasyon ve hastalık adı belirterek bitkisel destek ürünleriyle ilgili tanıtım yapılmamaktadır.

‘’ Bu derlemenin tüm hakları yazara aittir. İzinsiz kopyalanamaz. Herhangi bir website yada makale için izinsiz paylaşılamaz ‘’ 

KAYNAKLAR ;

1-   Chang SM, Chen CH. Effects of an intervention with drinking chamomile tea on sleep quality and depression in sleep disturbed postnatal women: a randomized controlled trial. J Adv Nurs. 2016 Feb;72(2):306-15. doi: 10.1111/jan.12836. Epub 2015 Oct 20. PMID: 26483209.

2-   Zick SM, Wright BD, Sen A, Arnedt JT. Kronik birincil uykusuzluk için standart bir papatya özütünün etkinliğinin ve güvenliğinin ön incelemesi: randomize, plasebo kontrollü bir pilot çalışma. BMC Tamamlayıcı Alter Med . 2011;11:78. 22 Eylül 2011 tarihinde yayınlandı. doi:10.1186/1472-6882-11-78

3-   Miraj S, Alesaeidi S. A systematic review study of therapeutic effects of Matricaria recuitta chamomile (chamomile). Electron Physician. 2016 Sep 20;8(9):3024-3031. doi: 10.19082/3024. PMID: 27790360; PMCID: PMC5074766.

Ayrıntılı Kaynak İçin

https://www.researchgate.net/publication/352947783_Saglikli_bir_yasam_icin_hangi_bitki_caylarini_tuketmelisiniz_Which_herbal_teas_should_you_consume_for_a_healthy_lifehttp://